Excelsior begon als koploper aan de derde periode, maar is drie maanden later niet meer dan een achtervolger in de strijd om plek twee. De aanhoudende ziekenboeg, eindeloos combineren op de flanken en het gebrek aan een spits resulteerden in een ongekende vijftiende plek in de periodestand. Wat verklaart deze terugval?

Waar de ploeg in de eerste seizoenshelft nog twintig punten behaalde tegen dezelfde tegenstanders, bleef de teller in de derde periode steken op slechts twaalf. De defensie is niet per se het grootste probleem – het aantal tegendoelpunten (13) ligt slechts iets hoger dan in de eerdere duels (10) – maar de dodelijke aanval is verdwenen. Excelsior scoorde slechts 12 keer, terwijl dat eerder nog 21 keer lukte tegen dezelfde tien tegenstanders.

Meer doelpogingen, minder rendement
Op Telstar-uit na, die Excelsior ironisch genoeg won (3-1), had de ploeg in elke wedstrijd meer balbezit dan de tegenstander. Na het gelijkspel tegen Roda JC (1-1) stelde Ruben den Uil dat hij een dominant en ‘heel goed’ Excelsior had gezien, dat veel kansen creëerde. Die conclusie werd echter niet breed gedeeld: het merendeel van de fans op de tribune ergerde zich opnieuw aan het gebrek aan échte kansen.

Ja, Excelsior noteerde tegen de Limburgers liefst 21 doelpogingen. Alleen slechts zeven daarvan waren tussen de palen en dit was geen incident. In de derde periode speelde Excelsior meer doelpogingen bij elkaar dan eerder tegen dezelfde tegenstanders (155 om 141), maar het rendement bleef ver achter. Waar in 2024 bijna de helft van de doelpogingen nog tussen de palen was, was dit nu minder dan een derde.

Aan effectiviteit geen gebrek, was Telstar-uit het bewijs (6 schoten op doel, 3 goals). Het aantal schoten op doel dat in de derde periode nodig was voor een goal (4,1 tegenover 3,5) is niet extreem veranderd. Maar wie geen échte kansen bij elkaar voetbalt, scoort ook een stuk minder.

Blessures
Blessures worden steevast aangevoerd als reden voor de tegenvallende prestaties. Maar spelers als Zach Booth, Xander Blomme en Nesto Groen zijn het hele seizoen al nauwelijks beschikbaar en Cedric Hatenboer ontbrak ook in de eerste seizoenshelft wekenlang. De neerwaartse trend was al ingezet toen Lennard Hartjes en Noah Naujoks uitvielen en bovendien keerde Lance Duijvestijn juist terug.

Feit is wel dat Excelsior flink inlevert met een middenveld zonder Hatenboer, Hartjes en Naujoks. Joshua Eijgenraam is geen adequate vervanger en dan kwam er ook nog eens een griepgolf bij. Het aantal afwezigen wisselde met de week, waardoor Den Uil vaak moest schuiven en de ploeg niet goed op elkaar ingespeeld raakte. Tegen Helmond Sport was het middenveld zelfs zó uitgedund dat naast gelegenheidsmiddenvelder Mike van Duinen ook de nog niet volledig fitte Mathijs Tielemans moest starten.

Gebrek aan versterkingen
Tielemans is vooralsnog de enige winteraanwinst met noemenswaardige speeltijd. Jurgen Mattheij was niet wedstrijdfit – en is inmiddels zelfs geblesseerd – en Nolan Martens kwam als back-up voor Ilias Bronkhorst. Juist op de positie waar het grootste probleem ligt, in de spits, haalde Excelsior geen versterking. Sterker nog, bij een goed bod mochten Jacky Donkor en Richie Omorowa zelfs vertrekken. De club gokte op Michiel Kramer, maar die transfer ketste af en dat bleek een dure misser.

Lance Duijvestijn is een van de weinigen die nog op regelmatige basis scoort: hij was in de derde periode goed voor vijf van de twaalf goals. Opvallend genoeg kwamen drie van de andere doelpunten van verdedigers. Het gevaar vanaf de flanken is aanzienlijk afgenomen. Seydou Fini en Derensili Sanches Fernandes speelden te voorspelbaar en als Richie Omorowa eindelijk een bal kreeg, wist hij er niets mee te doen.

Van koploper naar achtervolger
Terwijl Excelsior verzwakte, kwam de concurrentie juist sterker uit de winter. Dit zorgde ervoor dat Excelsior van titelfavoriet werd teruggeworpen naar een ploeg die zich mogelijk moet opmaken voor de play-offs. De meest veelzeggende statistiek? De achterstand van vijf punten op de nieuwe nummer twee ADO Den Haag. Bij de start van de derde periode stond ADO nog tiende, tien punten achter Excelsior. De Hagenezen hadden destijds een doelsaldo van +7, dat nu zelfs gelijk is aan dat van Excelsior.

Vorig seizoen belandde Excelsior na een sterke start in de Eredivisie eveneens in een vrije val. Binnen enkele weken verdween het veel betere doelsaldo ten opzichte van RKC Waalwijk als sneeuw voor de zon, waardoor Excelsior op doelsaldo de play-offs in moest. De huidige reeks vertoont pijnlijke parallellen: waar na de eerste seizoenshelft alleen FC Volendam in de buurt kwam van het doelsaldo van +19, hebben nu alle concurrenten een nagenoeg gelijkwaardig doelsaldo.

Er moet snel iets veranderen, want in de huidige vorm wordt promotie afdwingen ook via de play-offs een hels karwei.